Głowonogi (Cephalopoda)

Głowonogi są dużą gromadą należącą do mięczaków. Są to organizmy zamieszkujące wody morskie, pływające w toni wodnej (nekton). W przeszłości geologicznej stanowiły dość liczna grupę organizmów, licznie zaczęły się pojawiać w młodszym paleozoiku, a rozkwit przypada na mezozoik. Do czasów dzisiejszych tylko niewiele z nich przetrwało. W ewolucji głowonogi osiągnęły wysoki poziom rozwoju - dobrze wykształcony system nerwowy, narządy zmysłów (głównie wzrok).

Budowa
Na ciało głowonoga składają się: głowa (zmodyfikowana noga mięczaków) z wieńcem czułków otaczającym otwór gębowy; lejek - także część zmodyfikowanej nogi. Lejek prowadzi do jamy płaszczowej i służy do wyrzucania wody z niej (funkcja lokomotoryczna). Duża część ciała okryta jest muszlą - jest to głównie worek trzewiowy zawierający organa wewnętrzne: serce, układ pokarmowy, gonady. Worek trzewiowy okryty jest płaszczem, który w części brzusznej głowonoga (tam gdzie jest lejek) tworzy jamę płaszczową z umieszczonymi w niej skrzelami i ujściami układu pokarmowego, gonad i nerek. Skurcz mięśni wokół jamy płaszczowej powoduje wyrzut z niej wody przez lejek i ruch zwierzęcia do tyłu.

Ciało głowonogów okryte jest muszlą, która u różnych grup może być wykształcona odmiennie. Muszla każdego głowonoga można podzielić na dwie zasadnicze części: - komorę mieszkalna, w której znajduje się ciało miękkie, oraz fragmokon czyli część podzieloną poprzecznymi przegrodami. Ujście muszli nazywamy aperturą, natomiast ścianę muszli - konoteka. Wewnątrz fragmokonu znajduje się sznurowate przedłużenie płaszcza, które przechodzi przez wszystkie przegrody - to tzw. syfon. Służy on do "sterowania" ruchu głowonoga w pionie (zanurzanie bądź wynurzanie). Odpowiadają za to komórki syfonu, które maja zdolność do wydzielania gazu do wnętrza komór.

Uproszczona systematyka głowonogów.

Typ: MOLLUSCA (Mięczaki)
     Podtyp: Conchifera (muszlowce)
         Gromada: Cephalopoda (głowonogi)
            Podgromada: Nautiloidea
            Podgromada: Endoceratoidea
            Podgromada: Actinoceratoidea
            Podgromada: Bactritoidea (baktryty)
            Podgromada: Ammonoidea (amonitowate)           
            Podgromada: Coleoidea
                   
Na kolejnych stronach zostaną przedstawione bardziej szczegółowo poszczególne jednostki taksonomiczne głowonogów.

[w budowie - tymczasowo brak grafiki]

Powrót

______________________________ Opracował: Grzegorz Bijak (C) 2004