|
Lokalizacja: Opisywane stanowisko położone jest na południowym
krańcu Częstochow w dzielnicy Bugaj. Wychodnie iłów znajdują się w
wyrobisku cegielni Michalina ( Kopalnia surowca ilastego "Michalina"
). Wyrobisko położone jest około 200 metrów od skrzyżowania al. Wojska
Polskiego ( trasa E-75 Warszaw - Katowice ) z ul. Bugaj ( droga nr 46 w kierunku
na Kielce ). Wyrobisko jest po południowej stronie ul. Bugaj, po stronie północnej,
za budynkami cegielni znajduję się stare, obecnie zalane przez wodę
wyrobisko. Z centrum Częstochowy można się dostać w ten rejon autobusami
komunikacji miejskiej i podmiejskiej ( m.in. autobusy nr 31, 58, 58bis, 67 ).
Opis: Wyrobisko cegielni "Michalina" leży obrębie
wychodni środkowojurajskich iłów należących do formacji częstochowskich iłów
rudonośnych. Formacja ta na powierzchni wyłania się w pasie od Wielunia ( na
północnym-zachodzie ) po Zawiercie ( na południowym-wschodzie ). Odsłaniające
się w wyrobisku ( fot. 1
2 ) utwory składają się głównie z
ciemnoszarych iłów ze sferosyderytami ( fot. 5 ), miejscami spotyka się też
większe okruchy czerwonobrunatnego piaskowca syderytycznego oraz niewielkie
warstwy syderytu ze zwietrzałymi oolitami żelazistymi (?) ( fot. 7
8 ).
Cała formacja iłów rudonośnych ma w tym rejonie nieznaczny upad w kierunku
NE. Nad iłami występuje około dwu metrowa pokrywa czwartorzędowa ( piaski
tarasowe i osady moreny dennej ).
Stratygraficznie utwory te należą do pietra baton ( baton górny
).
Osady te powstawały w środowisku morskim, w płytkich przybrzeżnych basenach
z dużą dostawą materiału terygenicznego z lądu, w okresach zwolnionego
dostarczania materiału z lądu powstawały warunki sprzyjające późniejszemu
tworzeniu się konkrecji syderytowych ( fot. 4
).
Opisywane osady środkowojurajskie zawierają nieliczną ale dość zróżnicowaną
faunę i florę.
W obrębie iłów znaleźć tu można m. in. liczne rostra belemnitów ( fot. 14
15 16 19 ), czasami można spotkać rostra pokryte serpulami lub mszywiołami (
fot. 20 21 34 35 ), gałązkowate kolonie mszywiołów ( fot. 24
25 26 ), oprócz
tego są tu liczne drobne ślimaki ( fot. 31
32 33
39 ), pokruszone fragmenty
muszli małży ( m. in. trigonie, ostrygi ) ( fot. 12
13 29
30 ), fragmenty łódkonogów
( fot. 28 ) oraz fragmenty łodyg liliowców ( fot.
38 ). Znajdowane są również
zęby rekinów. Rzadką ciekawostką wśród belemnitów są rostra z widocznymi
zmianami patologicznymi lub traumatycznymi spowodowanymi np. przez choroby,
urazy, złamania lub pasożyty ( fot. 17
18 ).
W bułach sferosyderytowych spotkać można często różnej wielkości
fragmenty skamieniałego drewna ( prawdopodobnie jest to drewno drzew iglastych
) ( fot. 10 11
37 ), ślimaki ( fot. 22
23 ), małże ( Pleuromya sp.),
trochity liliowców oraz także nieliczne amonity ( perysfinktesy, oppelidy ) (
fot. 36 ).
W obrębie iłów batońskich można też natrafić na węglanowe konkrecje (
konkrecje hiatusowe ) pokryte serpulami i koloniami mszywiołów oraz pocięte
licznymi zagłębieniami wytworzonymi przez skałotocza ( litofagi - organizmy
drążace jamy, zagłębienia w skale ) ( fot. 6 ). Konkrecje te powstały w
skutek koncentracji węglanu wapnia w obrębie osadu, następnie już
zlityfikowane konkrecje w wyniku erozji wyłoniły się na powierzchnie dna
morskiego, w okresie braku depozycji nowych osadów ( hiatus ) konkrecje te stały
się miejscem kolonizacji przez epibentos ( organizmy przyrastające na stałe
do powierzchni dna w zbiorniku wodnym ) który składał się z mszywiołów,
serpul, małży ( małże-skałotocza, ostrygi ) ( fot. 27 ) . Obrośnięte i
podziurawione przez skałotocza konkrecje poddawane były działaniu erozji
dlatego większość zagłębień po skałotoczach została zerodowana, pozostały
tylko niewielkie jamki.
Poza skamieniałościami w obrębie iłów można znaleźć bardzo ciekawe
septarie w konkrecjach sferosyderytowych. Septarie zbudowane są ze syderytu,
kalcytu i w mniejszej ilości występuje sfaleryt ( fot. 3
), czasami w pustkach
można spotkać ładne druzy z kryształami mlecznobiałego kalcytu. Niestety większość
sferosyderytów jest spękana i większość kryształów jest zwietrzała.
Wyrobisko cegielni "Michalina" jest w trakcie likwidacji, w części
zachodniej zostaje zasypywane przez popioły i śmieci, ale wciąż można tam
znaleźć ciekawe okazy skamieniałości i septarii.
stan na listopad 2004
LITERATURA:
Majewski W., 2000 - Middle Jurasic concretions from Częstochowa
( Poland ) as indicators of sedimentation rates. Acta Geologica Polonica Vol.50
No. 4. Warszawa.
Przewodnik XXXIII Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego. Częstochowa 23-25
września 1960. P.T.G. Warszawa.
Gedl P,. i inni 2003 - Rekonstrukcja paleośrodowiska sedymentacji środkowojurajskich
iłów rudonośnych Gnaszyna ( Częstochowa ) - wyniki wstępne. Tomy
Jurajskie, Tom 1 Wydział Geologii Uniwersytetu Warszawskiego. Warszawa.
Różycki S. Z., 1953 - Górny dogger i dolny malm Jury Krakowsko - Częstochowskiej.
Prace Instytutu Geologicznego. Vol. 17. Warszawa.
___________________________________
Opracował: Krzysztof Pietras (C) 2005
|